شروع تغذیه با شیر مادر در ساعت اول تولد
پس از تولد بايد نوزاد بلافاصله روي سينه مادر در تماس پوست باپوست با او قرار گيرد و مادر ظرف يک ساعت پس از زايمان اولين شيردهي را شروع کند. همان‌طور که گفته شد شير روزهاي اول يا آغوز براي تغذيه نوزاد و پيشگيري از ابتلا او به انواع بيماري‌ها حياتي است.
تعداد دفعات تغذيه با شير مادر و مدت هر وعده
دفعات تغذيه با شير مادر بايد به‌طور مکرر و برحسب تقاضاي شيرخوار انجام شود.
مدت تغذيه شيرخوار را در هر وعده نبايد محدود کنند زيرا او شير کافي دريافت نخواهد کرد و توليد شير مادر نيز کاهش مي‌يابد.
مهم‌ترين عامل در افزايش شير مادر، مکيدن مکرر و تخليه مرتب پستان‌ها برحسب ميلي و تقاضاي شيرخوار در شب و روز هست و از بروز مشکلات پستاني مثل احمقان جلوگيري مي‌کند. اگر مادري دوقلو داشته باشد و هردو قل را براي مکيدن به پستان بگذارد پستان‌ها شير بيشتر توليد مي‌کنند.
در صورت جدايي مادر و شيرخوار به هر علتي و عدم امکان تغذيه مستقيم از پستان، شير بايد دوشيده و به کمک فنجان و يا قاشق به شيرخوار داده شود تا هم شيرخوار از شير مادر محروم نشود و هم توليد شير مختل نشود.
مادر بايد در صورت بروز مشکلات پستاني مثل احمقان، زخم و شقاق نوک پستان که معمولاً به دليل پستان گرفتن نادرست توسط شيرخوار است ضمن ادامه شيردهي به مراکز بهداشتي درماني مراجعه کند.
تغذيه از هر پستان
در اوايل بايد شيرخوار در هر وعده از هر دو پستان برحسب ميلش تغذيه شود تا توليد شير برقرار شود. بايد به طفل اجازه داد که خودش تغذيه از پستان را رها کند تا شير انتهايي را دريافت نمايد که چرب‌تر است و باعث وزن گيري بهتر او مي‌شود. سپس به‌طور ايستاده بغل شود تا آروغ بزند و اگر تمايل به مکيدن داشت پستان دوم نيز به او داده شود. در وعده بعد، شيردهي از پستاني شروع مي‌شود که شيرخوار در وعده قبل شير کمتر از آن خورده يا اصلاً نخورده است.
چند روز اول پس از زايمان سينه‌ها خالي به نظر مي‌رسند و فقط مقدار کمي کلسترول يا آغوز توليد مي‌کنند. بعد از چند روز سينه‌ها پر مي‌شوند و اگر به نوزاد اجازه داده شود بلافاصله بعد از زايمان پستان مادر را بمکد، اين اتفاق سريع‌تر رخ مي‌دهد.
تغذيه انحصاري با شير مادر
تغذيه انحصاري با شير مادر يعني فقط شير مادر تا ۶ ماهگي براي شيرخوار کافي است. به‌هيچ‌وجه نبايد آب، آب‌قند، شير مصنوعي و يا جوشانده‌ها و ساير مايعات ديگر را به شيرخوار داد. از شيشه و پستانک (گولزنک) نبايد استفاده نمايند؛ زيرا سبب کاهش ميل مکيدن پستان و کم شدن شير مادر، انتقال آلودگي، عفونت و بيماري و نيز تغيير فرم دندان‌ها و قالب فک شيرخوار مي‌گردد. در تغذيه انحصاري با شير مادر دفعات تغذيه و مدت مکيدن در هر وعده نبايد محدود شود.
نشانه‌هاي گرسنگي و سير شدن شيرخوار
شير مادر تا پايان ۲ سالگي همراه با غذاهاي کمکي بايد ادامه يابد. مادر بايد به نشانه‌هاي گرسنگي و تمايل شيرخوار براي تغذيه که ممکن است به‌صورت بيدار شدن، نگاه به اين‌طرف و آن‌طرف، حرکات دهان و اندام، بي‌قراري يا مکيدن انگشتان تظاهر کند توجه نمايد و اجازه داده نشود شيرخوار به خاطر گرسنگي گريه کند. شيرخوار هنگامي‌که سير شود صداي بلع او کم شده و متوقف مي‌شود، مکيدن‌ها تغيير مي‌کند، احساسي راحتي و رضايت نموده، به خواب مي‌رود و خودش پستان را رها مي‌کند و نيازي به خارج کردن پستان از دهان او نيست.
پيشگيري از احتقان و مشکلات بعدي
شروع شيردهي بلافاصله پس از زايمان و شيردهي مکرر برحسب تقاضاي شيرخوار در وضعيت صحيح از بروز احمقان پستان جلوگيري مي‌کند. پستان محتقان با پستان پر متفاوت است، وقتي براي اولين بار شير به پستان‌ها وارد مي‌شود بعد از ۴-۳ روز هر دو پستان ممکن است گرم و سنگين شوند و شيرخوار با مکيدن‌هاي مکرر به تخليه شيراز پستان کمک مي‌کند و بعد از چند بار تغذيه، حالت سنگيني و احساس سفتي و پري پستان بهتر مي‌شود؛ اما پستان‌هاي محتقن فوق‌العاده دردناک‌اند، پوست آن‌ها کشيده و براق و ممکن است قرمزرنگ باشد. شير خوب جريان ندارد و شيرخوار هنگام خوردن شير دچار مشکل مي‌شود. بهترين درمان نيز تخليه شير از پستان با مکيدن شيرخوار يا به‌وسيله دوشيدن شير است. تغذيه مکرر شيرخوار به زودتر جريان يافتن شير مادر و برقراري آن و همچنين به پيشگيري از احمقان و ساير مشکلات پستان کمک مي‌کند.
علائم کفايت شير مادر
وزن گرفتن شيرخوار
بهترين راه تشخيصي کفايت شير مادر وزن کردن دوره‌اي شيرخوار و رسم منحني رشد او روي کارت رشد است. در ۶ ماه اول زندگي يک شيرخوار افزايش وزني حدود ۲۰۰-۱۰۰ گرم در هفته دارد.
دفع ادرار
از روز چهارم تولد تعداد ۶ کهنه مرطوب يا بيشتر در ۲۴ ساعت با ادرار کم‌رنگ نشانه دريافت کافي شير در شيرخواراني است که به‌طور انحصاري با شير مادر تغذيه مي‌شوند.
اجابت مزاج
از روز چهارم تولد تا يک‌ماهگي ۳- ۸ بار اجابت مزاج در ۲۴ ساعت طبيعي است (بعد از يک‌ماهگي ممکن است اين دفعات کاهش يابد و حتي هرچند روز يک باريک اجابت مزاج داشته باشد.)
وضع عمومي
شيرخوار هوشيار است، قدرت عضلاني مناسب و پوست شاداب دارد.
بعضي از نوزادان در روزهاي اول تولد کمي وزن از دست مي‌دهند که نبايد بيشتر از ۷ تا ۱۰ درصد وزن تولد باشد و بايد در دو و حداکثر سه هفتگي، وزن تولد را به دست آورند. اين کاهش وزن در صورتي مجاز است که حال عمومي نوزاد خوب باشد و مشکلي ازجمله علائم کم‌آبي نداشته باشد.