زمان و شیوه استفاده از قرص‌های ترکیبی پیشگیری از بارداری
وضعیت متقاضی ازنظر زمان شروع
- دوران قاعدگی:
- مصرف این قرص‌ها باید در پنج روز اول قاعدگی (روز اول تا روز پنجم) آغاز گردد. برای اطمینان بیشتر بهتر است که مصرف آن از روز اول خونریزی قاعدگی شروع شود.
- غیر از دوران قاعدگی:
- استفاده از قرص‌های ترکیبی پیشگیری از بارداری را، در هرزمان که اطمینان از باردار نبودن وجود داشته باشد می‌توان آغاز کرد. باید توجه داشت تا ایجاد تأثیر پیشگیری از بارداری قرص ترکیبی، باید هفت روز از کاندوم استفاده شود.
- پس از سقط:
- مصرف این قرص‌ها را می‌توان در پنج روز اول بلافاصله بعد از سقط آغاز نمود.
- تغییر از یک روش دیگر:
- اگر فرد خواهان قطع کاربرد روش پیشگیری از بارداری فعلی خود
(لاینسترونول، آی یو دی، DMPA و آمپول ترکیبی) و استفاده از قرص‌های ترکیبی
بوده و قطع روش‌های فوق در یکی از ۵ روز اول قاعدگی اتفاق بیفتد، باید به
شرح زیر توصیه‌های لازم به او داده شود:
- فرد می‌تواند مصرف این قرص‌ها را بلافاصله شروع کند. در غیر این صورت، آغاز استفاده از قرص‌های ترکیبی تا قاعدگی بعدی به تأخیر افتاده و تا آن زمان استفاده از کاندوم پیشنهاد می‌شود.
- کاربران لاینسترنول به‌شرط آمنوره و استفاده مرتب از لاینسترنول، بلافاصله پس از قطع لاینسترنول و کاربران DMPA که دچار آمنوره هستند، اگر DMPA را در فاصله زمانی ۱۴-+۹۰ روز قبل تزریق کرده باشند و کاربران آمپول ترکیبی اگر که آمپول ترکیبی را در فاصله ۳۳-۲۷ روز قبل تزریق کرده باشند، می‌توانند استفاده از قرص‌های ترکیبی را آغاز نمایند.
شیوه استفاده از قرص‌های ترکیبی
قرص در ساعت خاصی از شبانه‌روز تا پایان بسته ۲۱ عددی خورده می‌شود.
باید فرد استفاده‌کننده از قرص را به این امر تشویق کرد که برای پرهیز از
فراموشی مصرف قرصی، آن را هرروزه در ساعت معینی میل کند و یا آن را با یک
کار مداوم هرروزه مانند مسواک زدن، نمازخواندن ... هماهنگ کند. مصرف بسته
بعدی پس از یک‌فاصله هفت‌روزه آغاز خواهد شد.
تغییر روش از قرص‌های ترکیبی به روش‌های دیگر
کاربران قرص‌های ترکیبی، در صورت تمایل به قطع مصرف آن و استفاده از روش‌های دیگر پیشگیری از بارداری، می‌توانند روش موردنظر خود را مطابق دستورالعمل مربوطه شروع نمایند.
آزمایش و معاینه‌های لازم
- معاینه مراجعه‌کننده ازنظر زردی
- اندازه‌گیری فشارخون
- اندازه‌گیری قد و وزن برای محاسبه BMI(نمایه توده بدنی)
- معاینه پستان
- آزمایش پاپ اسمیر (۶-۴ هفته پس از زایمان و مطابق دستورالعمل کشوری)
- بررسی مشکلات انعقادی و چربی‌های خون (در صورت سابقه ترومبوز و یا بیماری‌های قلبی در بستگان درجه‌یک زیر ۵۰ سال)
- اندازه‌گیری تری گلیسیرید: اگر تری گلیسیرید متقاضی در آغاز استفاده از قرص‌های ترکیبی بیش از ۲۵۰ میلی‌گرم در ۱۰۰ میلی‌لیتر باشد، به فاصله ۴-۲ هفته پس از آغاز مصرف قرص ترکیبی، آزمایش مجدد انجام خواهد شد. در صورت افزایش تری گلیسیرید در طی این مدت به بیش از ۵۰۰ میلی‌گرم در ۱۰۰ میلی‌لیتر، ادامه استفاده از قرص‌های ترکیبی به دلیل احتمال ابتلای به پانکراتیت قطع می‌شود.
- توجه ۱:
- در صورت وجود پزشک در واحد ارائه خدمت در زمان اولین مراجعه، ویزیت پزشک همزمان با ارائه خدمت ضروری است. در صورت عدم وجود پزشک در واحد ارائه خدمت در زمان اولین مراجعه، ویزیت پزشک باید حداکثر تا سه ماه پس از اولین مراجعه انجام شود. در موارد BMI (نمایه توده بدنی) بیش از ۳۰ مراجعه‌کننده در مراجعه اول، ویزیت پزشک پیش از ارائه خدمت قرص ضرورت داشته و تحویل قرص پس‌ازآن انجام خواهد شد.
- توجه ۲:
- انجام آزمایش‌های بندهای ۵، ۶ و ۷ در ویزیت اول اجباری نیست. این آزمایش‌ها باید تا حداکثر سه ماه پس از اولین ویزیت انجام شود.
مراجعه‌های پیگیری
اولین بررسی پیگیری پس از ۳ ماه و پس‌ازآن هر ۶ ماه یک‌بار تا دو سال و ازآن‌پس در صورت نبودن هرگونه مشکل هرساله و به شرح زیر انجام می‌شود:
- فشارخون
- وزن (برای کنترل BMI)
- پیگیری بروز علائم هشدار و عارضه‌ها و در صورت لزوم بررسی آن‌ها
- بررسی دقیق‌تر خانم‌های با بیماری‌های مزمنی که اثر قرص ترکیبی روی آن بیماری‌ها مشخص نیست (منظور بیماری‌هایی است که در موارد منع مصرف قرص اشاره‌ای به آن نشده است مانند گواتر)
اگر هرکدام از مشکلات یادشده وجود داشته باشد، ارجاع به متخصص مربوطه انجام می‌شود.
بررسی سالانه قند، چربی و لیپوپروتئین برای خانم‌های با شرایط زیر در مراجعه‌های پیگیری به‌طور روتین ضروری است:
- خانم‌های ۳۵ ساله و بالاتر
- خانم‌های باسابقه بیماری قلبی، یا فشارخون بالا
- دیابتی‌ها
- خانم‌های باسابقه دیابت حاملگی
- خانم‌های با نمایه توده بدنی (BMI) بیشتر از ۳۰
در صورت وجود مشکل در بررسی‌های یادشده و خارج شدن بیماری از کنترل، ارجاع به سطح بالاتر انجام خواهد شد.
تذکرهای حین مصرف
فراموشی مصرف قرص‌های ترکیبی LD و Triphasic
- در صورت فراموشی خوردن یک قرص و به خاطر آوردن آن پیش از زمان مصرف قرص بعدی، به‌محض به یادآوردن قرص فراموش‌شده، آن قرص خورده شده و خوردن بقیه قرص‌ها طبق معمول ادامه می‌یابد. اگر فراموشی تا زمان خوردن قرص بعدی ادامه پیدا کند، باید دو قرص در ساعت معین خورده شود.
- چنانچه دو قرص فراموش شود، به‌محض به خاطر آوردن در دو شب بعد، هر شب دو قرص خورده شده و بقیه قرص‌ها طبق معمول ادامه یافته و تا یک هفته نیز از کاندوم استفاده می‌شود.
- در صورت فراموشی سه قرص یا بیشتر در هر زمان از سیکل، خوردن بقیه قرص‌ها (روزی یک عدد) ادامه یافته و به مدت یک هفته از داشتن رابطه جنسی خودداری و یا از کاندوم استفاده می‌شود. مصرف بسته بعدی قرصی بدون رعایت فاصله هفت‌روزه بین بسته‌ها و بلافاصله در روز بعد از پایان بسته قبلی آغاز خواهد شد. همچنین در صورت داشتن تماس جنسی در این فاصله زمانی و عدم استفاده از کاندوم، استفاده از روش پیشگیری اورژانس از بارداری توصیه می‌شود.
شک به حاملگی با مصرف همزمان قرص
اگر شک به حاملگی با مصرف همزمان قرص وجود داشته باشد، باید بلافاصله
مصرف آن قطع و تا اطمینان یافتن از وضعیت حاملگی، از کاندوم استفاده شود.
لکه بینی بین قاعدگی‌ها
لکه بینی بین قاعدگی‌ها در عرض ۳-۲ ماه کاهش‌یافته و یا اینکه برطرف می‌گردد. باید به یادداشت که مصرف نامرتب قرص و استفاده از داروهای ضد صرع و ریفامپین از دلایل بروز لکه بینی است. برخی روش‌ها برای این لکه بینی‌ها پیشنهاد و نیز گذشت زمان بیشتر نیز به‌عنوان یک‌راه حل مطرح گردیده است. اگر مشکل علیرغم این درمان ادامه یابد، ارجاع به متخصصی زنان انجام خواهد شد. استفراغ به فاصله یک تا دو ساعت پس از مصرف قرص می‌تواند لکه بینی را به دنبال داشته باشد. در این موارد باید بر پایه دستورالعمل مربوطه اقدام نمود.
آمنوره ناشی از مصرف قرص
در صورت سابقه یک دوره آمنوره با مصرف صحیح قرصی و قاعده نشدن در
فاصله هفت‌روزه بین مصرف دو بسته، می‌توان بسته بعدی را پس از پایان فاصله
هفت‌روزه آغاز نمود. ولی شروع بسته سوم مشروط شدن پس از پایان بسته دوم
است. در غیر این صورت (دو دوره آمنوره متوالی)، باید وجود حاملگی بررسی
شود. اگر آمنوره با مصرف نادرست قرص همزمان گردد، آزمایش بارداری انجام
می‌شود که در صورت منفی بودن، مصرف بسته بعدی شروع‌شده و اگر امنوره ادامه
یابد، فرد به مراکز تخصصی ارجاع خواهد شد.
استفراغ به فاصله ۲-۱ ساعت بعد از خوردن قرص
یک قرصی (از یک بسته دیگر) خورده شده و مصرف مرتب بقیه قرص‌های بسته اصلی در زمان مقرر ادامه می‌یابد. در صورت تداوم استفراغ و یا اسهال شدید، ضمن مصرف قرص درزمان مقرر، روش کمکی آغازشده و استفاده از آن تا یک هفته پس از اتمام بیماری ادامه خواهد یافت.
هشدارها و چگونگی برخورد با آن‌ها
عوارض جدی به دنبال مصرف قرص نادر است، ولی اگر هرکدام از علامت‌های زیر (که نشان‌دهنده یک مشکل جدی است) بروز کند، مصرف‌کننده فوراً به بیمارستان ارجاع می‌شود:
- درد شدید در قسمت بالای شکم
- درد قفسه سینه و یا تنگی نفس یا سرفه با خلط خونی
- تورم یا درد شدید در یک‌پا
- مشکلات چشمی (از دست دادن یک‌طرفه قدرت بینایی یا کم شدن میدان دید)
- سردرد غیرمعمول (سردرد شدید و یا ضربانی و یا سردرد در یک‌طرف سر و
سردرد با علائم اولیه مانند تاری دید یا سفید شدن قسمتی از دید، دوره‌های
از دست دادن قدرت بینایی، احساس سنگینی و پارستزی، سختی در صحبت کردن و
علائم یک‌طرفه مانند ضعف)
موارد قابل‌توجه در پیگیری‌ها و مراجعه‌های بعدی
پیگیری مصرف‌کنندگان قرص‌های پیشگیری از بارداری دارای اهمیتی ویژه است. به‌منظور پیگیری موارد ذیل باید به مصرف‌کنندگان تأکید شود:
- در طول هفته قبل از پایان بسته، برای دریافت بسته بعدی مراجعه نمایند.
- در هر بار مراجعه برای دریافت بسته جدید باید در خصوص چگونگی مصرف، رضایت از روش، شکایت‌ها، هشدارها و یا عوارض مصرف با کارشناسان مشاوره شود.
محدوده سنی استفاده از قرص‌های ترکیبی پیشگیری از بارداری
مصرف این نوع قرص‌ها می‌تواند تا ۵۰ سالگی، با رعایت موارد مندرج در منع مصرف قرص‌های ترکیبی، ادامه یابد.